Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι μια μηχανή κατασκευής Πρωτεϊνών.
Η αποκωδικοποίηση του DNA
Φανταστείτε μια σκάλα ή ένα φερμουάρ σε σπειροειδή μορφή και θα έχετε μια αρκετά σαφή εικόνα του δεσοξυριβονουκλεϊκού οξέος (γνωστό ως DNA). Το DNA βρίσκεται στον πυρήνα κάθε ζωντανού κυττάρου στο σώμα μας και περιέχει εκείνες τις πληροφορίες που μας κάνουν αυτό που είμαστε. Βέβαια, όπως θα δούμε παρακάτω, οι πληροφορίες αυτές δεν αποτελούν ένα μη αναστρέψιμο σχέδιο που τα κύτταρά μας πρέπει να ακολουθούν για όλη μας τη ζωή. Το κάθε μισό του DNA περιέχει αντίστοιχα νουκλεϊκά οξέα, τα οποία ονομάζονται ζεύγη βάσεων και αριθμούν περίπου 3 δισεκατομμύρια ανά κύτταρο. Οι αλληλουχίες βάσεων των νουκλεϊκών οξέων ονομάζονται γονίδια. Τα γονίδια είναι μοναδικές μικρές δομές. Αν μπορούσατε να βγάλετε το DNA από τον πυρήνα ενός μόνο κυττάρου από το σώμα σας και να το τεντώσετε, θα είχε μήκος 180 cm. Αν μπορούσατε να βγάλετε όλο το DNA από ολόκληρο το σώμα σας και να το τεντώσετε, το μήκος του θα ήταν η απόσταση μέχρι τον ήλιο και ξανά πίσω 150 φορές! Αν όμως παίρνατε όλο το DNA από τα σχεδόν 7 δισεκατομμύρια ανθρώπων που ζουν στον πλανήτη μας και το συμπιέζατε, θα χωρούσε σε έναν μόλις κόκκο ρυζιού.
Οι δίαιτες γνωρίζουμε πλέον ότι δεν αποδίδουν. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το 5% των ανθρώπων που ακολουθούν κάποια δίαιτα καταφέρνουν να χάσουν βάρος. Μήπως ήρθε η ώρα να εξετάσετε το ενδεχόμενο ότι το χάσιμο βάρους δεν είναι μόνο το τι τρώμε??? Τι συμβαίνει και αδυνατούμε να φτάσουμε στους στόχους μας???
Το DNA χρησιμοποιεί τις πληροφορίες που περιέχει με σκοπό την παραγωγή πρωτεϊνών. Η πρωτεΐνη προέρχεται από τη λέξη «πρώτος», που έχει την έννοια της «πρωταρχικής σημασίας». Οι πρωτεΐνες αποτελούν τις πρώτες ύλες στο σώμα μας και χρησιμεύουν στην κατασκευή τρισδιάστατων συνεκτικών δοµών (της φυσικής μας ανατομίας) αλλά και περίπλοκων λειτουργιών και σύνθετων αλληλεπιδράσεων από τις οποίες αποτελείται ο οργανισμός μας.
Στην πραγματικότητα, ο οργανισμός μας είναι μια μηχανή που παράγει πρωτεΐνες. Τα μυϊκά κύτταρα παράγουν ακτίνη και μυοσίνη, τα κύτταρα του δέρματος κολλαγόνο και ελαστίνη, τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος αντισώματα, του θυρεοειδούς θυροξίνη, ορισμένα κύτταρα των ματιών κερατίνη, του μυελού των οστών αιμοσφαιρίνη και τα παγκρεατικά κύτταρα παράγουν ένζυμα όπως πρωτεάση, λιπάση και αμυλάση. Όλα αυτά τα στοιχεία που παράγουν τα κύτταρα είναι πρωτεΐνες. Οι πρωτεΐνες ελέγχουν το ανοσοποιητικό σύστημα, βοηθούν στην πέψη της τροφής, θεραπεύουν τις πληγές, προκαλούν χημικές αντιδράσεις, υποστηρίζουν τη δομή του σώματος, επιτρέπουν την επικοινωνία των μορίων ανάμεσα στα κύτταρα και πολλά άλλα. Με λίγα λόγια, αποτελούν την έκφραση της ζωής και της υγείας του σώματος. Κοιτάξτε το σχήμα 4.1
το οποίο δείχνει μια απλοποιημένη απεικόνιση των γονιδίων. Πρόκειται για μια πολύ απλή αναπαράσταση ενός κυττάρου με το DNA μέσα στον πυρήνα του. Αν το γενετικό υλικό απλωθεί, μοιάζει με μια στριφογυριστή σκάλα ή φερμουάρ και ονομάζεται έλικας του DNA. Το κάθε «σκαλοπάτι» αποτελείται από νουκλεϊκά οξέα τα οποία συνδέονται μεταξύ τους και παράγουν πρωτεΐνες. Οι αλληλουχίες βάσεων του DNA ονομάζονται γονίδια. Το μόριο που προκύπτει από τη γονιδιακή έκφραση, είναι η πρωτεΐνη. Διάφορα κύτταρα του σώματος παράγουν διαφορετικές πρωτεΐνες τόσο για τη δομή όσο και για τη λειτουργία του.
Για 60 χρόνια, από τότε που ο δρ James Watson και ο δρ Francis Crick ανακάλυψαν τη διπλή έλικα του DNA, είχε καθιερωθεί η άποψη του Watson (δημοσιεύτηκε το 1970 στο περιοδικό «Nature») ο οποίος ισχυρίστηκε ότι τα γονίδια ενός ατόμου καθορίζουν τα πάντα, όλη την ύπαρξη του.
Καθώς σποραδικά εμφανίζονταν και κάποια αντιφατικά στοιχεία, οι ερευνητές συνήθως τα απέρριπταν ως μια απλή διαφωνία μέσα σε ένα πολύπλοκο σύστημα. Περίπου 40 χρόνια αργότερα, η έννοια του γενετικού ντετερμινισμού βασιλεύει ακόμα στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων. Το ευρύ κοινό πιστεύει λανθασμένα ότι το γενετικό πεπρωμένο μας είναι προκαθορισμένο κι ότι αν έχουμε κληρονομήσει τα γονίδια ορισμένων μορφών καρκίνου, καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη ή οποιονδήποτε άλλων παθήσεων, δεν μπορούμε να έχουμε εμείς τον έλεγχο, όπως ακριβώς συμβαίνει και με το χρώμα των ματιών μας ή το σχήμα της μύτης μας (ανεξαρτήτως από τη χρήση φακών επαφής και τις πλαστικές επεμβάσεις). Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ενισχύουν αυτή την άποψη αναφέροντας επανειλημμένα ότι συγκεκριμένα γονίδια προκαλούν το τάδε πρόβλημα ή ασθένεια.
Ουσιαστικά μας έχουν προγραμματίσει να πιστέψουμε ότι είμαστε θύματα βιολογικών παραγόντων κι ότι τα γονίδιά μας έχουν την απόλυτη εξουσία στην υγεία και την ευημερία μας. Από τα γονίδια δεν ξεφεύγουν ούτε οι προσωπικές και διαπροσωπικές μας σχέσεις αλλά και το ίδιο το μέλλον μας. Ισχύει όμως το ότι είμαστε αυτό που είμαστε και ότι κάνουμε το κάνουμε μόνο και μόνο επειδή γεννιόμαστε έτσι; Η αντίληψη αυτή υποδηλώνει ότι ο γενετικός ντετερμινισμός είναι βαθιά ριζωμένος στην κουλτούρα μας και ότι θεωρούμε πως υπάρχουν γονίδια για τη σχιζοφρένεια, την ομοφυλοφιλία, τις ηγετικές ικανότητες και ούτω καθεξής. Μας έχουν προγραμματίσει με ότι χειρότερο θα μπορούσε να υπάρξει. Δεν φταίμε εμείς.
Αυτές οι πεποιθήσεις (που πολλοί συνεχίζουν να αναμασάνε) είναι όλες χτισμένες σε παλαιότερες επιστημονικές πληροφορίες. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει γονίδιο για τη δυσλεξία, τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής ή τον αλκοολισμό, πράγμα που σημαίνει ότι δεν ευθύνονται πάντα τα γονίδια για κάθε κατάσταση της υγείας ή της φυσικής μας κατάστασης. Λιγότερο από το 5% των ανθρώπων στον πλανήτη γεννιούνται με κάποια γενετική πάθηση όπως είναι ο διαβήτης τύπου 1, το σύνδρομο Down ή η δρεπανοκυτταρική αναιμία. Το υπόλοιπο 95% από όσους εμφανίζουν μια παρόμοια κατάσταση, την αποκτούν μέσω του τρόπου ζωής και της συμπεριφοράς τους.
Η αντίθετη πλευρά περιέχει λοιπόν πολλές αλήθειες: δεν σημαίνει ότι όλοι όσοι γεννιούνται με κάποια γονίδια που σχετίζονται με μια κατάσταση (για παράδειγμα, τη νόσο του Αλτσχάιμερ ή τον καρκίνο του μαστού) θα καταλήξουν πράγματι να νοσήσουν. Τα γονίδιά μας δεν είναι αυγά που τελικά κάποια μέρα θα εκκολαφθούν. Τα πράγματα δεν λειτουργούν έτσι. Το πραγματικό ερώτημα είναι κατά πόσον ή όχι οποιοδήποτε γονίδιο που διαθέτουμε έχει ενεργοποιηθεί και αν ο τρόπος ζωής μας μπορεί να σηματοδοτήσει ή να εμποδίσει τη γονιδιακή έκφραση.
Όταν οι επιστήμονες τελικά χαρτογράφησαν το ανθρώπινο γονιδίωμα, επήλθε μια τεράστια αλλαγή στον τρόπο που βλέπουν τα γονίδια.
Το 1990, κατά την έναρξη της μελέτης, οι ερευνητές περίμεναν ότι θα ανακάλυπταν ότι διαθέτουμε 140.000 διαφορετικά γονίδια. Κατέληξαν σε αυτόν τον αριθμό επειδή τα γονίδια παράγουν (και εποπτεύουν την παραγωγή) πρωτεΐνες και γνώριζαν ήδη ότι το ανθρώπινο σώμα παράγει 100.000 διαφορετικές πρωτεΐνες συν επιπλέον 40.000 ρυθμιστικές πρωτεΐνες που χρειάζονται για να φτιάξουν άλλα είδη πρωτεϊνών. Έτσι, οι επιστήμονες που χαρτογράφησαν το ανθρώπινο γονιδίωμα περίμεναν ότι θα έβρισκαν ένα γονίδιο ανά πρωτεΐνη, αλλά στο τέλος της έρευνας το 2003 ανακάλυψαν με έκπληξη ότι στην πραγματικότητα οι άνθρωποι διαθέτουν μόνο 23.688 γονίδια. Σύμφωνα με το κεντρικό δόγμα Watson, τα γονίδια αυτά όχι μόνο δεν είναι αρκετά για να δημιουργήσουν το πολύπλοκο σώμα μας και να το κρατήσουν σε λειτουργία, αλλά δεν επαρκούν ούτε καν για τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Επιγενετική. DNA και γονιδειακή έκφραση.
Αν λοιπόν δεν περιέχονται στα γονίδια, από πού προέρχονται όλες οι πληροφορίες που απαιτούνται για τη δημιουργία τόσο πολλών πρωτεϊνών και για τη διατήρηση της ζωής;
