Περιβάλλον, Επιγενετική και Διατροφή. Η σημασία της Ολιστικής Διατροφής
Είναι τελικά το DNA μας αυτό που μας καθορίζει την ζωή ?
Ο Ρίζαρντ Μαλέζκα, μοριακός γενετιστής στο Πανεπιστήμιο της Καμπέρας, στην Αυστραλία μας παρουσιάζει ένα ωραίο πείραμα.
Στην κυψέλη, η γόνιμη βασίλισσα και οι στείρες εργάτριες έχουν διαφορές στο μέγεθος, τα καθήκοντα και τη διάρκεια της ζωής. Η βασίλισσα, που έχει μήκος 18-22 χιλιοστά, εναποθέτει 3.000 αβγά την ημέρα για τα 3-4 χρόνια της ζωής της: οι εργάτριες, που έχουν μήκος 12-13 χιλιοστά, ζουν 40 ημέρες εργαζόμενες αρχικά στον καθαρισμό της κυψέλης και έπειτα συγκεντρώνοντας νέκταρ και γύρη. Η βασίλισσα και οι εργάτριες της ίδιας κυψέλης έχουν την ίδια γενετική κληρονομιά, DNA, γιατί όμως είναι τόσο διαφορετικές; Το μυστήριο το έλυσε ο Ρίζαρντ Μαλέζκα, μοριακός γενετιστής στο Πανεπιστήμιο της Καμπέρας.
Η διαφορά έγκειται στη διατροφή: οι προνύμφες που τράφηκαν με βασιλικό πολτό θα γίνουν βασίλισσες, ενώ αυτές που έτρωγαν το συνηθισμένο νεροζούμι θα γίνουν μέλισσες εργάτριες.
Μήπως αναρωτιέστε για την Διατροφή σας? Το πρώτο βήμα είναι η αποτοξίνωση.
Οι δίαιτες γνωρίζουμε πλέον ότι δεν αποδίδουν. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το 5% των ανθρώπων που ακολουθούν κάποια δίαιτα καταφέρνουν να χάσουν βάρος. Μήπως ήρθε η ώρα να εξετάσετε το ενδεχόμενο ότι το χάσιμο βάρους δεν είναι μόνο το τι τρώμε??? Τι συμβαίνει και αδυνατούμε να φτάσουμε στους στόχους μας???
Στοργή και ηρεμία, αμέλεια και άγχος.
Εν ολίγοις, κάναμε λάθος, τα γονίδια δεν είναι το παν.
Μόλις αποκρυπτογραφήθηκε η ακολουθία του DNA και ανακαλύφθηκε ότι τα γονίδια είναι μόνο 20-25 χιλιάδες. Kατέστη αμέσως φανερό ότι μας έλειπαν κρίσιμες πληροφορίες: αυτές με τις οποίες το περιβάλλον επικοινωνεί με το DNA. Για παράδειγμα, μετά τον τοκετό η αγχωμένη μητέρα αρουραίος, ζώντας σε ένα επικίνδυνο περιβάλλον, ασχολείται με τα μικρά της λιγότερο από μια ήρεμη μητέρα αρουραίο. Και το άγχος της μητέρας μεταφέρεται στα μικρά. Με αυτόν τον τρόπο το περιβάλλον τα προετοιμάζει να είναι προσεκτικά, για να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης. Πώς;
Ο Μοσέ Ζιφ, του Πανεπιστημίου Μακγκίλ του Μόντρεαλ, στον Καναδά, μελέτησε τον εγκέφαλο μιας ομάδας ποντικών τα οποία είχαν λάβει την τρυφερή φροντίδα της μητέρας καθώς και μια άλλη παραμελημένη ομάδα. Ανακάλυψε ότι η ελλιπής μητρική φροντίδα μείωνε τις μεθυλικές ομάδες (μόρια που περιέχονται σε κάποιες τροφές), οι οποίες προσκολλώνται στο γονίδιο δέκτη της κορτιζόλης (της ορμόνης του άγχους) στα εγκεφαλικά κύτταρα. Έτσι όταν μεγάλωναν, οι ποντικοί που είχαν δεχτεί φροντίδα ήταν ήρεμοι, ενώ οι παραμελημένοι ήταν νευρικοί.
Και πάλι στο Μόντρεαλ, στο Ινστιτούτο Πνευματικής Υγείας Ντάγκλας, έχουν διατηρηθεί οι εγκέφαλοι χιλιάδων αυτοχείρων από το Κεμπέκ, καθώς και μετά θάνατον συνεντεύξεις φίλων και συγγενών του αυτόχειρα. Ο Ζιφ συνέκρινε αυτούς τους εγκεφάλους με εγκεφάλους ατόμων που είχαν πεθάνει σε δυστυχήματα: ο ιππόκαμπος (η περιοχή του εγκέφαλου που ρυθμίζει την ορμόνη του άγχους) των αυτοχείρων ήταν διαφορετικός. Έπειτα συνέκρινε τον εγκέφαλο των αυτοχείρων που είχαν δεχτεί κακοποίηση στην παιδική ηλικία με αυτόν όσων δεν είχαν δεχτεί: στον εγκέφαλο των κακοποιημένων η μεθυλίωση του γονίδιου του δέκτη της κορτιζόλης ήταν διαφορετική.
Eπιγενετική. Τι είναι η Επιγενετική?
Η παρτιτούρα του DNA
Πώς συμβαίνουν όλα αυτά; Σε αυτή την ερώτηση θέλει να απαντήσει ένας νέος κλάδος της γενετικής, η επιγενετική, δηλαδή η επιστήμη που μελετά πώς οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η διατροφή, το άγχος, η μητρική διατροφή και οι ρυπαντικές ουσίες, μπορούν να μετατρέψουν τη λειτουργία των γονιδίων χωρίς να αλλάξουν με κανένα τρόπο την ακολουθία του DNA.
Για να εξηγήσει πώς λειτουργεί η επιγενετική, ο Αντρέα Μπακαρέλι, καθηγητής περιβαλλοντικής επιγενετικής στο Χάρβαρντ, κάνει μια παρομοίωση με την παρτιτούρα της Πέμπτης Συμφωνίας. Από τότε που τη συνέθεσε ο Μπετόβεν έχει μείνει απαράλλαχτη. Όμως ο κάθε μαέστρος (που στην παρομοίωση αντιστοιχεί στο περιβάλλον) σημειώνει πώς θέλει να παιχτεί: με μεγαλύτερη ένταση, πιο γρήγορα ή και πιο αργά. Με τον ίδιο τρόπο η επιγενετική προσθέτει χημικές «νότες» στο DNA, και αυτές καθορίζουν αν το γονίδιο θα είναι ενεργό ή ανενεργό, αν θα εκφραστεί λίγο ή πολύ.
Επιγενετική, DNA, Διατροφή και Όγκοι
Ο Αρτούρας Πετρόνις, ψυχίατρος στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, στον Καναδά, συνέκρινε τη μεθυλίωση του DNA στα κύτταρα 39 ζευγαριών ομοζυγωτικών διδύμων και 40 ετεροζυγωτικών διδύμων: η μεθυλίωση στους ομοζυγωτικούς ήταν πιο όμοια σε σύγκριση με τους άλλους δίδυμους. Συνεπώς, η κυριότερη επιγενετική μετάλλαξη, η μεθυλίωση, ήταν σαφέστατα κληρονομική.
Όμως θα μπορούσε να αλλάξει στη διάρκεια της ζωής με σωστή διατροφή και περιβάλλον.
Το 2005 ο Μάνελ Εστέγιερ, του Εθνικού Κέντρου Καρκίνου της Μαδρίτης στην Ισπανία, μελέτησε 80 ζευγάρια ομοζυγωτικών διδύμων ηλικίας από 2 έως 74 ετών, αποδεικνύοντας ότι στο 35% των περιπτώσεων υπήρχαν σημαντικές διαφορές μεθυλίωσης του DNA και μετατροπής των ιστονών. Η ιστόνη είναι μια πρωτεΐνη που συνήθως βρίσκεται στον πυρήνα του κυττάρου, γύρω από το μόριο του DNA, βοηθώντας το τελευταίο να διπλώνεται και να αποκτά το χαρακτηριστικό σχήμα της διπλής έλικας.
Ο Εστέγιερ συνέκρινε το ύψος, το βάρος και τον τρόπο ζωής: όσο περισσότερο αυξανόταν η ηλικία, τόσο περισσότερο οι δίδυμοι ήταν επιγενετικά διαφορετικοί μεταξύ τους. Οι μεγαλύτερες διαφορές εντοπίζονταν στους διδύμους που είχαν ζήσει πολύ λίγο μαζί: έπασχαν από διαφορετικές ασθένειες, γιατί ήταν διαφορετική η μεθυλίωση του DNA. Ο Πετρόνις υποθέτει ότι σε κάθε κυτταρική διαίρεση η μεθυλίωση υφίσταται αλλαγές που οφείλονται στο περιβάλλον, οι οποίες συσσωρεύονται μέχρι που κάνουν όλο και πιο διαφορετική τη δραστηριότητα των γονιδίων.
Αυτές οι επιγενετικές διαφορές, που προκαλούνται από το περιβάλλον, μεταφέρονται με τα γονίδια και είναι ολοένα πιο ισχυρές από τη γενετική κληρονομιά. Η απόδειξη είναι τα ποντίκια Αγκούτι. Η μητέρα Αγκούτι είναι χοντρή και με τρίχωμα στο χρώμα του μελιού. Λόγω συγκεκριμένων κληρονομικών χαρακτηριστικών, αυτή και οι απόγονοί της κινδυνεύουν από παχυσαρκία, διαβήτη και καρκίνο. Αν όμως η διατροφή της στην εγκυμοσύνη είναι πλούσια σε μεθυλικές ομάδες (δηλαδή λαχανικά με πράσινα φύλλα, συκώτι και τροφές με βιταμίνη Β12), τα μικρά θα γεννηθούν με σκούρο τρίχωμα, λεπτά και με μειωμένο κίνδυνο για κάποιες ασθένειες. Και αυτό το είδος μεθυλίωσης θα διατηρηθεί ή θα τροποποιηθεί από τα παιδιά της ανάλογα με τον τρόπο ζωής τους και έτσι θα μεταφερθεί στα εγγόνια.
